Beyne Giden Tehlike: Felç Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey

Modern çağın en sinsi ve ölümcül sağlık sorunlarından biri olan felç (inme), dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen ve çoğu zaman kalıcı hasarlar bırakan ciddi bir hastalıktır.  Beyne giden kan akışının aniden kesilmesiyle ortaya çıkan felç, müdahale edilmediğinde hayati tehlike oluşturur ve yaşam kalitesini ciddi ölçüde düşürür.

Felç (İnme) Nedir?

Felç, beyne giden kan akımının ani olarak durması sonucu, beyin hücrelerinin oksijen ve besin alamamasıyla meydana gelen bir durumdur. Bu durumun süresi uzadıkça, etkilenen beyin dokusunda geri dönüşü olmayan hasarlar oluşabilir. Genellikle vücudun bir yarısında ani güçsüzlük, konuşma bozukluğu, bilinç kaybı gibi belirtilerle kendini gösterir.

İki ana felç türü vardır:
İskemik Felç: Beyin damarlarının tıkanmasıyla oluşur. Tüm inme vakalarının yaklaşık %85’ini oluşturur.
Hemorajik Felç: Beyin damarlarının yırtılması ve kanama meydana gelmesiyle oluşur.

Felç Neden Olur?

Felcin başlıca nedenleri şunlardır:

• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
  Damar sertliği (ateroskleroz)
  Şeker hastalığı (diyabet)
  Yüksek kolesterol
  Sigara ve alkol kullanımı
  Obezite
  Stres
  Hareketsiz yaşam tarzı
  Kalp ritim bozuklukları (özellikle atriyal fibrilasyon)

Bu risk faktörlerinin bir veya birkaçına sahip kişilerde felç geçirme ihtimali oldukça yüksektir.

 

Felç Belirtileri Nelerdir?
Felcin belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar ve zamanla kötüleşebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:

• Yüzde, kolda veya bacakta (genellikle vücudun bir tarafında) ani uyuşma veya güçsüzlük
• Konuşma zorluğu veya konuşulanları anlamakta güçlük
• Görme problemleri (bir veya iki gözde)
• Baş dönmesi, denge kaybı, koordinasyon bozukluğu
• Ani ve şiddetli baş ağrısı

Bu belirtiler görüldüğünde vakit kaybetmeden 112 Acil Servis aranmalı ve kişiye tıbbi müdahale sağlanmalıdır. Felçte zaman hayati öneme sahiptir; her geçen dakika beyin hücrelerinin ölümüne neden olabilir.

Felç Nasıl Teşhis Edilir?
Felç geçirdiğinden şüphelenilen kişilere acil olarak bazı testler uygulanır:

Bilgisayarlı Tomografi (BT): Beyin kanaması olup olmadığını görmek için kullanılır.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyindeki tıkanıklığın yeri ve boyutunu belirlemek için kullanılır.

Kan testleri, EKG ve ultrason gibi ek testler de altta yatan nedenleri tespit etmek için uygulanabilir.

Felç Tedavisi Nasıldır?
Tedavi yöntemi felcin türüne ve şiddetine göre değişiklik gösterir:

 İskemik Felç Tedavisi:

İlk 4,5 saat içinde gelen hastalara damar tıkanıklığını açmak için pıhtı çözücü ilaçlar (tPA) verilebilir.

Mekanik trombektomi adı verilen yöntemle pıhtı fiziksel olarak çıkarılabilir.

 Hemorajik Felç Tedavisi:
Kanamayı durdurmaya ve beyin basıncını azaltmaya yönelik ilaçlar verilir.

Bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.

Rehabilitasyon süreci, felç sonrası iyileşmede kritik öneme sahiptir. Fizik tedavi, konuşma terapisi ve psikolojik destek, hastaların tekrar bağımsız yaşama dönmesine yardımcı olabilir.

Felçten Korunmak Mümkün mü?

• Felç önlenebilir bir hastalıktır. Alınabilecek bazı önlemler şunlardır:
• Kan basıncını düzenli kontrol ettirmek
• Dengeli ve sağlıklı beslenmek
• Sigara ve alkolden uzak durmak
• Düzenli egzersiz yapmak
• Şeker ve kolesterol düzeylerini kontrol altında tutmak
• Stresi yönetmeyi öğrenmek
• Gerekirse kan sulandırıcı ilaçlar kullanmak (doktor kontrolünde)

 

Türkiye’de her yıl yaklaşık 150 bin kişi felç geçirmektedir. Bu kişilerin büyük bir kısmı ya hayatını kaybetmekte ya da kalıcı fiziksel engellerle yaşamlarına devam etmektedir. Uzmanlar, halk arasında farkındalığın artırılması, erken teşhis ve düzenli sağlık kontrollerinin yaygınlaştırılması gerektiğini vurgulamaktadır.

Felç, hem birey hem de toplum açısından ciddi bir sağlık problemidir. Ancak erken teşhis ve doğru müdahale ile etkileri büyük oranda azaltılabilir. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmek, düzenli kontroller yaptırmak ve felç belirtileri hakkında bilinçli olmak, bu sessiz tehlikeye karşı en güçlü silahımızdır.

Unutmayın, felç zamanla yarışır. Erken müdahale hayat kurtarır.

Felçten Korunmak İçin Sağlıklı Yaşam Alışkanlıkları
Felç riskini en aza indirmenin en etkili yolu, yaşam tarzında yapılacak sağlıklı değişikliklerdir. İşte uzmanların önerdiği bazı temel alışkanlıklar:

•  Sağlıklı ve Dengeli Beslenme: Sebze, meyve, tam tahıllar, sağlıklı yağlar ve yeterli su tüketimi beyin damarlarını korur.
•  Sigara ve Alkolden Uzak Durmak: Sigara damar tıkanıklığını artırır, alkol ise beyin kanamasına zemin hazırlayabilir.
•  Kilo Kontrolü: Obezite, felç riskini önemli ölçüde artırır. İdeal kiloya ulaşmak ve korumak için düzenli beslenme ve egzersiz şarttır.
•  Stres Yönetimi: Aşırı stres, tansiyonu ve kalp ritmini olumsuz etkileyebilir. Meditasyon, nefes egzersizleri ve sosyal destek önemlidir.
•  Düzenli Hareket ve Spor: Haftada en az 150 dakika orta tempolu egzersiz (yürüyüş, bisiklet, yüzme gibi) beyin ve damar sağlığını destekler.
•  Kronik Hastalıkların Takibi: Tansiyon, şeker ve kolesterol gibi hastalıklar varsa ilaçlar aksatılmamalı, düzenli kontroller ihmal edilmemelidir.

Küçük Adımlar, Büyük Kazanımlar
Unutulmamalıdır ki felç, yalnızca yaşlı bireyleri değil, gençleri de etkileyebilir. Bu nedenle sağlıklı yaşam alışkanlıkları küçük yaşlardan itibaren benimsenmeli, toplum genelinde bilinç oluşturulmalıdır. Her adım bir fark yaratır; bugün atacağınız sağlıklı bir adım, yarının felcini engelleyebilir.

 

Not: Bu yazı, internetteki genel sağlık bilgilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.